Sprawozdanie z realizacji zadania pn. „Rewitalizacja terenów podziałkowych znajdujących się na terenie miasta Gdańsk – studencki EkoPark na kampusie Uniwersytetu Gdańskiego”
Nr umowy: WFOŚ/D/210/177/2015
W ramach EkoParku Uniwersytetu Gdańskiego im. Macieja Płażyńskiego w miejscu nieuporządkowanej zieleni obejmującej gatunki inwazyjne utworzono założenie parkowe (Fot. 1).
W ramach EkoParku powstały strefy edukacyjne, trawniki, nasadzenia ozdobne, ścieżki geologiczne, oczka wodne, a także strefy do rekreacji (boisko do bule, stoliki szachowe, ławeczki). W ramach nasadzeń przyrodniczo – edukacyjnych powstały strefy z roślinnością wysokogórską, wodną, leśną (Fot. 2), zaroślową, torfowiskową, stepową, murawową, wrzosowiskową, ruderalną, łąkową, polną a także nasadzenie polskich osobliwości florystycznych oraz niewielki sad.
Dzięki takim nasadzeniom utworzono miejsca do bytowania ptaków, płazów i owadów (Fot. 3), co przekłada się na lepsze zabezpieczenie lokalnych zasobów. Dzięki realizacji Projektu naukowcy i doktoranci UG zyskali przestrzeń do prowadzenia badań. EkoPark służy też do wypracowania metod ochrony gatunków szczególnej troski, np. ginących (Fot. 4). Ma to korzystny wpływ na zachowanie bioróżnorodności Pomorza. Stworzenie i zagospodarowanie EkoParku na terenie Kampusu UG pozwoliło także na rozszerzenie działalności popularyzatorskiej z zakresu prowadzonych badań nad gatunkami rzadkimi i chronionymi w regionie, co przełoży się na poprawę świadomości ekologicznej mieszkańców. Istotną funkcją EkoParku jest podniesienie wartości ekologicznej Gdańska poprzez zwiększenie dostępu do terenów zielonych w miejscach przekraczających normy hałasu i zanieczyszczeń i tym samym odpowiednio zagospodarowanych obszarów przeznaczonych do obcowania z przyrodą.
W trakcie realizacji projektu okazało się, że jego najcenniejszy element tj. nasadzenia przyrodnicze jest najtrudniejszym do realizacji, podobnie jak utrzymanie go we właściwym stanie. Pojawiły się duże trudności z pozyskaniem sadzonek wielu gatunków rodzimych roślin, które nie były dostępne w komercyjnej sprzedaży, a ich przesadzanie z natury nie zawsze przynosiło oczekiwane efekty. Konieczna też okazała się opieka nad nasadzeniami rodzimymi przez botaników z Wydziału Biologii, gdyż roślinność wymagała odpowiedniej wiedzy i doświadczenia. Dzięki nim został opracowany program naprawczy, który jest systematycznie realizowany pod ich nadzorem. W nowo powstałym EkoParku pojawiły się kolejne niespodziewane przeszkody. Część nasadzeń regularnie była niszczona przez ptaki, co wymusiło konieczność zabezpieczenia torfowisk specjalną siecią (Fot. 5). Z tego samego powodu podobnie zabezpieczane są, na okres wczesnej wiosny, kwatery roślin cebulowych. Ze względu na duże zniszczenia dokonywane przez ptaki zrezygnowano z utrzymywania nasadzenia roślin polnych.
W przypadku wielu roślin potrzebne były wielokrotne wysadzania aby uzyskać trwały efekt. Dzięki temu udało się w końcu zrealizować zaplanowane żarnowczysko (Fot. 6). W przypadku torfowisk oraz wilgotnego wrzosowiska stopień zachwaszczenia przez kłączowe byliny był tak duży, że konieczne było usunięcie wierzchniej warstwy podłoża, a następnie ponowne założenie tych nasadzeń. Ponadto w przypadku torfowisk zmodyfikowano sposób ich nawadniania. Obecnie punkty z roślinnością wrzosowiskową oraz torfowiskową mają odpowiedni wygląd i skład gatunkowy (Fot. 7).
Utrzymanie odpowiedniej kombinacji gatunkowej wymaga stałej interwencji polegającej na: usuwaniu chwastów, ograniczaniu populacji gatunków zbyt intensywnie się rozrastających czy obsiewających się (Fot. 8), dosadzaniu gatunków słabo rosnących, uzupełnianiu wypadów. Dla wielu rodzimych roślin udało się już uzyskać osobniki dobrze rozrośnięte, obficie kwitnące i owocujące (Fot. 9,10). W przypadku roślinności stepowej (prerii), wysokogórskiej i leśnej zdecydowano się na powiększenie areału, co korzystnie wpłynie na wygląd fizjonomiczny i stan nasadzenia (Fot. 11). W założeniu wodnym udało się osiedlić podwodne ramienice dzięki czemu udało się wprowadzić kolejne siedlisko z listy Natura 2000.
Na powierzchniach trawników zdecydowano o wprowadzeniu różnego systemu ich koszenia, tak aby z czasem część z nich przekształcić w łąki (zwłaszcza kwietne) (Fot. 12). Przyczyni się to do zwiększenia bioróżnorodności drobnej fauny (zwłaszcza owadów). W przypadku roślinności ozdobnej stopniowo modyfikowane są niektóre nasadzenia tj. rośliny słabo rosnące zastępowane są przez inne dobrze sprawdzające się w lokalnych warunkach (Fot. 13). Działania te korzystnie wpływają na walory estetyczne całego parku.
Dzięki wszystkim podjętym działaniom udało się stworzyć na terenie Bałtyckiego Kampusu UG nowe, ekologiczne i przyjazne całej lokalnej społeczności miejsce. Unikatowa roślinność, miejsce wypoczynku, ochrony zagrożonych gatunków i nauki – wszystko to składa się na wyjątkowość EkoParku, który służy nie tylko studentom i pracownikom uczelni, ale także mieszkańcom Trójmiasta.
Uroczyste otwarcie EkoParku Uniwersytetu Gdańskiego im. Macieja Płażyńskiego z udziałem zaproszonych gości oraz uczniów szkół Trójmiasta odbyło się 7 czerwca 2018 roku. Uroczystość miała charakter otwarty. Odbyły się warsztaty ekologiczne dla uczniów, studenci z kół naukowych Uniwersytetu Gdańskiego przygotowali ekologiczne prezentacje i spotkania, a na stoiskach można było zaopatrzyć się w zioła.
Aktualnie, zgodnie z realizowanym projektem, łączy on funkcję parku miejskiego wypoczynkowo – rekreacyjnego z funkcją naukowo – edukacyjną, służącego zachowaniu bioróżnorodności regionu. Z uwagi na położenie na terenie Kampusu UG EkoPark jest miejscem służącym rozwojowi nauki poprzez dostarczanie materiału do badań naukowych nad gatunkami wymagającymi szczególnej troski, jak i podnoszące jakość dydaktyki poprzez wprowadzenie zajęć praktycznych dla studentów (zwłaszcza z Wydziałów: Biologii, Chemii oraz Oceanografii i Geografii) oraz uczniów szkół podstawowych i średnich. Na jego terenie prowadzone są też zajęcia edukacyjne dla innych zorganizowanych grup w różnym wieku (od seniorów do przedszkolaków).
Sprawozdanie sporządzili:
Krzysztof Gos
Dorota Piekarska-Sak
Załącznik ilustracyjny
Fot. 1. Aktualny widok na EkoPark.
Fot. 2. Zbiornik z wodną i szuwarową roślinnością jezior eutroficznych; za nim nasadzenie roślinności leśnej.
Fot. 3. Skupienie krzewów w nasadzeniu roślinności ruderalnej – doskonałe miejsce do bytowania i rozrodu wielu drobnych zwierząt, w tym ptaków.
Fot. 4. Stanowisko woskownicy europejskiej na ścieżce osobliwości florystycznych- przykład ochrony ex situ. Krzewy pochodzą z sadzonek pozyskanych z naturalnej populacji z okolicy wsi Krakulice (obrzeże Słowińskiego PN).
Fot. 5. Torfowiska zabezpieczone siecią przed penetracją przez ptaki krukowate.
Fot. 6. Dobrze zakorzenione, owocujące osobniki żarnowca na żarnowczysku.
Fot. 7. Dobrze rozwijająca się kępowa i dolinkowa roślinność torowiskowa na torfowisku wysokim
Fot. 8. Bardzo liczna, obficie obsiewająca się populacja mikołajka na murawie kserotermicznej.
Fot. 9. Owocująca wisienka stepowa w punkcie osobliwości florystyczne. Na pierwszym planie widoczne nowe pędy odroślowe wyrastające z korzeni.
Fot. 10. Obficie owocujący krzew jarząbu nieszpułkowego w punkcie osobliwości florystyczne.
Fot. 11. Nowe sadzonki drzew i krzewów na trawniku, powiększające powierzchnię nasadzenia leśnego.
Fot. 12. Kwitnące rośliny motylkowe (głównie koniczyna) na rzadko koszonym trawniku. Doskonałe miejsce dla licznych owadów zapylających
Fot. 13. Nowe nasadzenie ozdobnych traw i turzyc w miejscu zbyt wilgotnym dla wcześniejszego nasadzenia lawendy.